زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

فضل بن حاتم نیریزی






ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی (زنده در نیمه دوم قرن سوم هجری)، از ریاضی‌دانان و منجمان دوره اسلامی قرن سوم و چهارم هجری قمری بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی بغدادی، از مردمان نیریز فارس بود و در نیمه دوم قرن سوم و احتمالا در اوایل قرن چهارم می‌زیست. از زیست‌نامه وی اطلاع زیادی در دست نیست. گفته‌اند که وی فعالیت علمی داشته
[۲] قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی، ص۵۱۳.
و از ریاضی‌دانان و منجمان دوره اسلامی در عصر خویش به شمار می‌رفت. او معاصر و همنشین با معتضد خلیفه عباسی (خلافت ۲۷۹-۲۸۹ق) بود و برخی از تالیفات خود را به نام وی نوشته است.

۲ - تالیفات



آثار وی همواره مورد توجه و اعتماد ریاضی‌دانان و منجمان بزرگ بوده است. بیرونی در چندین موضع از تالیفات خود، از نیریزی نام برده و مسائل و مطالبی را از وی نقل کرده و به آرای او استناد نموده است.
[۶] قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی، ص۵۱۳.
وی علاوه بر شرحی که بر کتاب اصول الهندسه اقلیدس، کتاب المجسطی بطلمیوس و کتاب اسطروشیا نوشته، دارای آثار دیگری نیز می‌باشد که از آن جمله است: سمت القبله، الزیج الصغیر، البراهین فی تهیئه و احداث الجوّ که آن را برای معتضد عباسی تالیف کرده است.
[۷] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۲۵.


۳ - وفات



تاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست، ولی احتمالا در حدود ۲۹۰ق یا ۳۱۰ق
[۱۱] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۸۲.
بوده است.
[۱۳] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۴، ص۲۰۲۸۱.
[۱۵] شربل، موریس، موسوعة علماء الریاضیات، ص۱۸۶.


۴ - پانویس


 
۱. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۱۹۴.    
۲. قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی، ص۵۱۳.
۳. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۱۹۴.    
۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۴۸.    
۵. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۹-۳۴۰.    
۶. قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی، ص۵۱۳.
۷. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۲۵.
۸. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۲۷.    
۹. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۹.    
۱۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۸۱۹.    
۱۱. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۸۲.
۱۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۴۷.    
۱۳. دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۴، ص۲۰۲۸۱.
۱۴. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۹۴.    
۱۵. شربل، موریس، موسوعة علماء الریاضیات، ص۱۸۶.
۱۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۸، ص۶۶.    


۵ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۱۴، برگرفته از مقاله «فضل نیریزی».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.